तेह्रथुम जिल्ला इवा गा.बि.स.वडा नं. ६ निवासी श्री अबिचन्द्र इङनाम लिम्बु हाल उहा धरान नगरपालिका 
१९ मा पनि पारिवरिक बसोबास गर्नु हुन्छ । उहा नेपालमा रहदा शिक्षक पेशाका साथै खेलकुद र बिभिन्न सामाजिक कार्यमा समलग्न भई कार्य गर्नुका सथै राजनैतिक क्षेत्रमा पनि उहा त्यतिकै कर्मठ ब्यक्तित्व हो । उहा अहिले हङकङ आई डि को कारण हङकङ हुनुन्छ । उहा अहिले लिम्बुवान राष्ट्रिय मोर्चाको महासचिव जस्तो गरिमामय पदमा सहेर मोर्चालाई अगाडी हाक्नेकार्य गरिरहनु भएकोछ । उनै राजनैतिक व्यक्तित्वसंग लिम्बुवान डट ब्लगस्पोट डटकमका ब्लगर टंक सम्वाहाम्फेसंग भएको कुराकानीको अंश पाठकहरुको लागि प्रस्तुत गरिएको छ ।
१. हाल तपाई हङकङ जस्तो ब्यस्त ठाउमा रहेर पनि आफ्नो काम देखि बाहेक राजनैतिक कार्यकर्ताको रुपमा समेत अगाडी बढी रहनु भएको छ यो कसरी सम्भव भयो होला अथवा त्यसको तालमेल कसरी मिलाई रहनु भएको छ ?
यस षियमा म के भन्न चाहान्छु भने सर्वप्रथम मानिसको भावना, चिन्तन अनि त्यस प्रतिको लगाव हो । यदि मानिसको त्यसप्रति चिन्तन छ भने जस्तोसुकै ब्यस्तता तथा कठिनाईहरु किन नहोस उसले त्यो कार्य गरि छाडदछ तथा गर्ने कार्य जारि राख्दछ ।
२. तपाईले शिक्षक भएर सोह्रसोह्र वर्षसम्म सेवा गर्नु भयो शिक्षा र जागीरको अनुभवी भएको नाताले नेपालको शिक्षा निति र शिक्षक जागीरमा कस्तो अनुभूति प्राप्त गर्नु भयो ?
यो अत्यान्त गहन प्रश्न हो यसको ब्याख्या यतिले मात्र पुर्ण हुदैन तर म यहा सारङस मा भन्न चाहान्छु । अहिले के भईरहेको छ मलाई थाहाछैन तर म यहा आउनु अघीको अवस्थाको बिषयमा भन्नु पर्दा नेपालको शिक्षा नितीनै त्रुटि पुर्णछ त नभनौ तर शिक्षानिती र ब्यबहारिक पक्षको त्यति तालमेल मिलेको देखिदैन । नेपाल तर्राई, पहाड र हिमाली भौगोलिक बिशिष्टामा आधारित मुलुक हो भने ८० प्रतिसत भूभाग गाउनै गाउले भरिएको छ । शहरी क्षेत्र तथा तराइकै आधारमा गाउ बस्ती तथा पहाडी एवं हिमाली क्षेत्रलाई हेरेर शिक्षानिती तय गरिएको छ । त्यस्तैगरेर माथिल्लो स्तरलाई अन्य बिकसित मुलुकको दाजोमा उठाउन खोजिएकोछ यो राम्रो पक्ष हो तर त्यसलाई तल्लो स्तरबाट कसरी त्यसको आधार तयार गर्ने भन्ने बारेमा उपयुक्त ध्यान पुर्याईएको छैन । जसले गर्दा अधिकांस बिद्यार्थीहरले राम्रो बिषयमा उच्च शिक्षा हासिलगर्न चाहेर पनि सकिराखेका छैनन् ।
शिक्षक पेशामा कस्तो अनुभूति प्राप्त गर्नुभो भन्ने सवालमा मैले आनन्द र गौरव नै अनुभूति प्राप्त गरेको छु । तर दक्ष शिक्षकहरुको उत्पादन को निमित उपयुक्त तालिम र अन्य बिभिन्न सुबिधाहरुको अभाव छ । शैक्षिक गुणस्तर बृद्धि गर्ने हेतुले प्रावधिक शिप ज्ञान तथा ब्यवसायिक शिक्षा र उनिहरुको पेसाको सुनिश्चितता को सम्बन्धमा सरकारको ध्यान पुगेको छैन । साथै सरकारले शिक्षक पेशालाई त्यति महत्वकासाथ हेरेको देखिदैन । बिडम्वना अन्य सरकारी कर्मचारीहरुको तुलनामा पाउने सुबिधाको सवालमा हडताल आन्दोलन नगरि सरकारले आफै ब्यबस्था गर्दैन र गर्न हिचकिचाएको हुन्छ ।
३. तपाई राम्रो गीतकार, खेल प्रेमि साथै कुशल शिक्षक, राजनैतिक कार्यकर्ता त्यसैले अव यो समाजको लागि कुन नामले बढी अगाडी बढ्ने बिचार गर्दै हुनुहुन्छ ?
अहिले देश र समाजलाई कुशल राजनैतिक कर्मीको खा“चो परेको छ । देश र समाजको शेवा तथा सुरक्षा कुख्यात राजनितिज्ञ होइन एउटा कुशल राजनैतिक कर्मीहरुले मात्र गर्न सक्छन् भन्ने मेरो ठम्याई छ । म अहिले देश र समाजको निमित शेवागर्ने भाव वाट उत्प्रेरित भएकोछु । त्यसैले म एउटा कुशल राजनैतिक कर्मीको रुपमा अगाडी बढने अठोट गरेको छु । मेरो बिद्यार्थी जीवनकाल बाटै राजनितिक यात्रा सुरु भई शिक्षक रहदा पनि राजनैतिक निरन्तरतानै रहृयो । राजनैतिक क्षेत्रमा एकै थलोमा रहेर काम गरेका साथिहरु अझै आफु संगै रहेर कामगरि रहेका छन भने कति बिभिन्न पार्टी र तहमा पुग्नु भएका छन । त्यसैले पनि म उत्साहित छु ।
४. तपाई लिम्वूवान राष्टिय मोर्चाको महासचिव हुनुहुन्छ त्यसैले यो विदेशी भूमिमा रहेर कसरी यो पार्टीलाई कसरी सन्चालन गरीरहनु भएको छ ? र संघीय लोकतान्त्रिक मोर्चासंग कस्तो तालमेल गरीरहनु भएको छ ?
तपाईले एकदम राम्रो प्रश्न सोध्नुभो । यस्तो प्रश्नहरु बेला बेला अन्य मित्रहरु बाट पनि आउने गरेको छ । म यहा के स्पष्ट गर्न चाहान्छु भने राजनिती त्यो कला अनि बिज्ञान हो जसले संवृद्ध एवं सुब्यबस्थित राज्य निर्माण र संचालन गर्ने ज्ञान र शिप प्रदान गर्दछ । अर्को शब्दमा राजनिती भनेको राज्य सत्ताको वागडोरको निमित लडिने लर्डाई हो । त्यो लर्डाईको निमित जहा बसेर भएपनि आफ्नो संगठन बिस्तार, संवृद्ध र सुब्यबस्थित राज्य निर्माण गर्ने ज्ञान र शिपको आर्जन तथा आफ्नो राजनैतिक बिचारको प्रभाव जमाउन सकिन्छ भने देशमानै बस्नुपर्छ भन्ने प्रश्न आउदैन तर यसको अन्तीम अवस्थाभनेको आफ्नो राजनैतिक कर्म क्षेत्रमा उत्रनै पर्छ यसमा कुनै दुइमत छैन । तालमेलको बारेमा संघीय लोकतान्त्रिक मोर्चासंग आवस्यकता अनुसारको तालमेल भईरहेको छ । हङकङमा रहेर भन्ने सवालमा यो त्यति टाढा होईन त्यहि चाईना हो । भारत र चाईनामा के फरक ? भारतमा बसेर संगठन गर्न सकिन्छभने चाईनामाबसेर गर्न सकिदैन ? अर्को तर्फअहिले संचार र यायतले संसारलाई ज्यादै सागुरो वनाई रहेकोले टाडा तथा बिदेश भन्नेत कुरै आउदैन । यस विषयमा राजनैतिक भावाना चिन्तन र मुलुक संगको भावनात्मक सम्बन्ध चाही प्रमुख हो भन्ने मेरो मान्यता छ ।
५. खम्वूवानसंग सीमा विवाद हुदाहुदै माओवादी पार्टीले अस्तित्वमा देख्दै नदेखिएको र सुन्दै नसुनिएको कोचिला प्रदेश भनेर लिम्वूवानको तर्राईभाग सवै छुट्याउन आटिएको छ के यो कुरामा तपाई सहमत हुनुहुन्छ ?
हामी सहमत छैनौं । हाम्रो भनाई ऐतिहासिक तथ्यको अधारमा लिम्बुवान स्वयत्त क्षेत्रको स्थापना हुनु पर्दछ नकि जातिय बसोबसको आधारमा । यदि जातिय बसो वासको फरमुला लाउनेहोभने बि.सं. १८३१ को जनसंख्यालाई आधा मान्नु पर्दछ । पृथ्वी नारायण शाहले कथित लिम्बुवान एकिकरण गर्दा लिम्बुवानको भूगोल कस्तो थियो र जातीहरु को को थिए त्यसलाई आभार मानेर मान्यता दिनुपर्दछ । त्यसमा वि सं १८३१ देखि यता लिम्वूवानमा वसोवास गर्ने आप्रवासी नेपाली नागरिकहरुको प्रजातान्त्रिक हक अधिकारको लिम्वूवानमा सुरक्षित हुनु पर्दछ । यो हाम्रो दावि हो, प्राप्त नभए सम्म लडिरहने छौ । लर्डाईका बिभिन्न रुपहरु हुन सक्छन । उपरोक्त सन्दर्भमा जेसुकै भनिएको भएतापनि लिम्बुवानमा बसोबास गर्ने आप्रवासी नेपाली नागरिकहरुको हकअधिकार समानताको आधारमा लिम्बुवानमा सुरक्षित रहने छ ।
६. हालसालै संघीय लोकतान्त्रिक मोर्चा र नेपालको अन्तरीम सरकारसंग जातिय स्वायत प्रदेश पाउने भनेर एउटा सम्झौता भएको छ यसलाई कसरी हेरीरहनु भएको छ ? यो सम्झौता अन्तरीम सम्विधानले पास गरेको पनि छैन मात्र एउटा सानो सम्झौतालाई विश्वास गर्न सकिन्छ र ? सम्विधानसभाको चुनाव गराउनलाई झारो टार्न मात्र सम्झौत गरीएको त होईन ?
यसलाई हामीले सकारात्मक रुपमानै लिएका छौ । मुलुकको निमित सन्धी सम्झोता गर्ने आधिकारिक अङ्ग भनेकै सरकारहो, सरकारले ऐतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा लिम्बुवान राज्यको सुनिश्चितता संबिधानसभाले गर्ने भनेकोछ । जहा“ सम्म झारा टार्ने काम सरकारले गर्दैन र गर्नै हुदैन यदि त्यसो गरेकोहोभने त्यो दुर्भाग्य हुनेछ । अन्तरीम सम्विधानले पास गरेको पनि छैन भन्ने सवालमा आन्तरिम संबिधान आन्तरिमनैहो यसमा सबैकुरा अटाएको हुदैन र यो एउटा कामचलाउ मात्र हो । कानून संविधान संग बाझिएमा कानून निस्कृय हुन्छ तर जनताको भावना तथा आबस्यकतालाई सम्बोधन गर्न नसक्ने प्रकारको संबिधान भएमा संबिधान संसोधन हुनर्ुपर्छ । त्यसकारण यदी ऐतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा लिम्बुवान राज्यको सुनिश्चितता संबिधानसभाले नगरेमा त्यो संबिधान बिरुद्ध हामीले अर्को आन्दोलन गर्न बाध्य हुनेछौं ।
७. लिम्वूवान राष्टिय मोर्चागठन भएको पनि झण्डै ४ वर्षभैसकेछ यसले लिम्वूवानमा कस्तो काम गर्छ भनेर कुनै अवधारणा र विधान र्सवसाधारणमा सार्वजानिक गरेको पाईएको छैन नि ? पार्टीले सर्वसाधारण जनताको अगाडी त्यसो गर्न मिल्छ र ?
हामीले हाम्रो राजनैतिक अवधारणा नेपालमा सार्वजनिक गरिसकेकाछौ । हुनसक्छ यो सबैमा नपुगेको होला । यसलाई समय लाग्छ । तर सार्वजनिक भई सकेकोछ । त्यो हामीले कम्प्युटर बाट निकालिएको थियो । अव फेरि हामीले पुस्तक को रुपमा छपाई गरि वृहदरुपमा सार्वजनिक गर्ने सोच गरि रहेका छौ ।
८.लिम्वूवानको लागि कस्तो कस्तो एजेण्डाहरु लिएर लिम्वूवानवासीहरुमा जाने विचार गर्दै हुनुहुन्छ ?खाली सत्ताको साझेदारी मात्र बन्न खोज्नु भएको होईन ?
हाम्रो मुल एजेण्डा भनेको पृथ्बी नारायण शाहले लिम्बुवान राज्य संग सन्धी गर्दाको बखत लिम्बुवानको भौगोलिक सिमाङ्कन कस्तो थियो ? यथार्थमा त्यो लिम्बुवानको भोगोल हो । त्यस अवस्थामा लिम्बुवानमा कम जनसङख्या धेरै जङ्गल, पहाड हिमाल र तर्राईमा सबै जङ्गल थियो । त्यो अहिले ९ जिल्लामा बिभाजित गरिएकोछ । त्यसलाई लिम्बुवान स्वयत्त क्षेत्र घोषणा गर्नु पर्छ र लिम्बुवानको आदिवासी भुमिपुत्र हरुको हक सुनिश्चित गरिनु पर्छ । लिम्बुवानको आदिवासी भुमिपुत्र हरुको भाषा लिपी, धर्म संस्कार संस्कृती भेष भूसा आदीको सम्रक्षण सम्बर्धन लिम्बुवान बाट हुनु पर्छ । लिम्बुवानमा बसोबास गर्ने अन्य बिबिध जात जाती लिम्बुवान वासीहरुको सहअस्तित्व र समानताको आधारमा प्रजातान्त्रीक परिपाटी अनुरुप राज्य संचालन हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता रहेको छ ।
जहासम्म सत्ता साझेदारीको सवालछ त्यसमा राजननितिलाई कसैले ओहोदा तथा सत्ता साझेदारी संग मात्र जोडने दृष्टिकोण राख्छ भने त्यो गलत बुझाई हो । सत्ता साझेदारीको कुरा आवस्यकता समय र परिस्थित अनुसार हुने कुराहो । राजनितिलाई सत्ता राझेदारि भन्दा माथि उठेर राष्ट्रका सम्पुर्ण नागरिकहरुलाई राष्ट्रिय मुल प्रवाहमा समाहित गरि मुलुकमा शान्ति अमन्चयन तथा दिगो बिकास कायम गरि एउटा समुन्नत राष्ट्र निर्माण गर्ने मार्गदर्शनको रुपमा बुझनु आवस्यक हुन्छ । यदि मुलुकको निमित राजनैतिक दर्शन तथा त्यसका सारथिहरु नै गलत छन भने त्यो नै मुलुकको निमित वाधक हो । अहिले मुलुकलाई समुन्नत बनाउन नया अग्रगामी राजनैतिक बिचार एवं ब्यबस्थाको खाचो छ ।
९. सम्विधान सभाको चुनाव पछाडी लिम्वूवान स्वायत राज्य पूर्णरुपमा हुन्छ भन्ने कुरामा कतिको विश्वस्त हुनुहुन्छ ? हुनुहुन्छ भने त्यसको आधारहरु के के हुन् त ?
हामी बिश्वस्त छौ । यदि सरकार जिम्मेवार छ र मुलुकमा शान्ति अमनचयन कायम गर्न र मुलुकलाई समुन्नत संबृद्ध वनाउन सरकार चाहान्छ भने यो कुनै आकासको फल होईन । यसको आधार भनेको नम्बर एक पृथ्बी नारायण शाहाले लिम्बुवान राज्य संग सन्धी गर्दाको बखत लिम्बुवानको भौगोलिक क्षेत्र । बि.सं. १८३१ साल र पटक पटक गरिएको संन्धी लाल मोहोर । वि सं २०४५ साल सम्म अस्तित्वमा रहेको किपट प्रथा । साथै हालसालै नेपाल सरकारले लिम्बुवानवादी पार्टीहरु संग गरेको सम्झौताहरु हुन । जसमा भनिएकोछ संबिधान सभामार्फ ऐतिहासिक तथ्यको आधारमा लिम्बुवान राज्यको सुनिश्चितता गरिने छ । यदि सरकार इमानदारिताका साथ वचनबद्ध छ भने लिम्बुवानको खाका स्पस्ट कोरिएकैछ ।
१०. एउटै लिम्वूवान क्षेत्रलाई विकास गर्न अहिले देशविदेश गरेर झण्डै एक दर्जन भन्दा वढी लिम्वूवानका पार्टीहरु खुली सकेका छन् के भोलि यी पार्टीहरुले लिम्वूवानको लागि एक भएर जानु आवश्यक छैन ? एउटै क्षेत्रको लागि यति धेरै पार्टीहरु आवश्यक छ र ?
यस सवालमा अन्य पार्टीहरुको चर्चा परिचर्चा गर्न म याहा सँन्दर्भिक ठान्दीन तर हाम्रो बिचरमा हामी सबै एक भएर जानु उपयुक्तहो र हाम्रो कार्यगत एकतामानै हाम्रो भलाई हुन्छ भन्ने रहेको छ । पार्टीहरु यतिधेरै खुल्नु आश्यक छ - भन्ने सवालमा पार्टीहरु खुल्नु अनावश्याक हो जस्तो लाग्दैन । मात्र हामीले बुझनुपर्ने कुरा केहोभने यी पार्टीहरुले बोकेको सिद्धान्त, अवधारणा एवं दृष्टिकोणहरु लिम्बुवान र लिम्बुवानबासीहरुको लागी कति उपयुक्त छन कि छैनन् भन्ने चाहि मुल बिषयहो । त्यसका साथै आफनै डमरु वजाउनका लागी मात्र पार्टी खोलिएका हुन कि सच्चा लिम्बुवानवादी भावनाबाट उत्प्रेरित भएर पार्टी संगठन गरिएको हो भन्ने कुरा बुझ्न जरुर छ ।
११. लिम्वूवान डट ब्लगस्पोट डटकम मार्फत लिम्वूवानवासी तथा संसारभर छरीएर रहनु भएका लिम्वू दाजुभाई दिदीवहिनीहरुमा केहि शन्देस दिन चाहानु हुन्छ कि ?
लिम्बुवान वासी तथा संसारमा छरिएर रहेका तमाम लिम्बुवान बासीहरुमा म के अपिल गर्न चाहान्छु भने । हामीले एकजुट भएर लिम्बुवान स्वयत्त राज्य प्राप्तीको लागी आ-आफ्नो स्थानबाट लडौ । वाहिर हुने साथिहरु सबै लिम्बुवान जार्अौ । लिम्बुवान स्वयत्त राज्य प्राप्त नभए सम्म हाम्रो लर्डाई स्थगीत नगरौ । हामी जस्तोसुकै लर्डाई लडन पनि लिम्बुवानको लागी तयार हौ । समयले लिम्बुवानको युगपुरुष तथा योद्धाहरुको जन्म गर्दै जानेछ । अहिलेनै हामी हिम्मत नहारौं । लिम्बुवानका ज्ञात अज्ञात शहिदहरुको सम्मान गरौ । लिम्बुवानमा बसोबास गर्ने सम्पूर्ण जातजातीहरु एकै हौं र समान छौ भन्ने भावनात्मक बिकास गरी हातमा हात र काधमा काध मिलाएर अघि बढौ । यसैमा हामी तमाम लिम्बुवान बासीहरुको कल्याण हुनेछ ।
जय मात्री भूमि लिम्बुवान
१९ मा पनि पारिवरिक बसोबास गर्नु हुन्छ । उहा नेपालमा रहदा शिक्षक पेशाका साथै खेलकुद र बिभिन्न सामाजिक कार्यमा समलग्न भई कार्य गर्नुका सथै राजनैतिक क्षेत्रमा पनि उहा त्यतिकै कर्मठ ब्यक्तित्व हो । उहा अहिले हङकङ आई डि को कारण हङकङ हुनुन्छ । उहा अहिले लिम्बुवान राष्ट्रिय मोर्चाको महासचिव जस्तो गरिमामय पदमा सहेर मोर्चालाई अगाडी हाक्नेकार्य गरिरहनु भएकोछ । उनै राजनैतिक व्यक्तित्वसंग लिम्बुवान डट ब्लगस्पोट डटकमका ब्लगर टंक सम्वाहाम्फेसंग भएको कुराकानीको अंश पाठकहरुको लागि प्रस्तुत गरिएको छ ।१. हाल तपाई हङकङ जस्तो ब्यस्त ठाउमा रहेर पनि आफ्नो काम देखि बाहेक राजनैतिक कार्यकर्ताको रुपमा समेत अगाडी बढी रहनु भएको छ यो कसरी सम्भव भयो होला अथवा त्यसको तालमेल कसरी मिलाई रहनु भएको छ ?
यस षियमा म के भन्न चाहान्छु भने सर्वप्रथम मानिसको भावना, चिन्तन अनि त्यस प्रतिको लगाव हो । यदि मानिसको त्यसप्रति चिन्तन छ भने जस्तोसुकै ब्यस्तता तथा कठिनाईहरु किन नहोस उसले त्यो कार्य गरि छाडदछ तथा गर्ने कार्य जारि राख्दछ ।
२. तपाईले शिक्षक भएर सोह्रसोह्र वर्षसम्म सेवा गर्नु भयो शिक्षा र जागीरको अनुभवी भएको नाताले नेपालको शिक्षा निति र शिक्षक जागीरमा कस्तो अनुभूति प्राप्त गर्नु भयो ?
यो अत्यान्त गहन प्रश्न हो यसको ब्याख्या यतिले मात्र पुर्ण हुदैन तर म यहा सारङस मा भन्न चाहान्छु । अहिले के भईरहेको छ मलाई थाहाछैन तर म यहा आउनु अघीको अवस्थाको बिषयमा भन्नु पर्दा नेपालको शिक्षा नितीनै त्रुटि पुर्णछ त नभनौ तर शिक्षानिती र ब्यबहारिक पक्षको त्यति तालमेल मिलेको देखिदैन । नेपाल तर्राई, पहाड र हिमाली भौगोलिक बिशिष्टामा आधारित मुलुक हो भने ८० प्रतिसत भूभाग गाउनै गाउले भरिएको छ । शहरी क्षेत्र तथा तराइकै आधारमा गाउ बस्ती तथा पहाडी एवं हिमाली क्षेत्रलाई हेरेर शिक्षानिती तय गरिएको छ । त्यस्तैगरेर माथिल्लो स्तरलाई अन्य बिकसित मुलुकको दाजोमा उठाउन खोजिएकोछ यो राम्रो पक्ष हो तर त्यसलाई तल्लो स्तरबाट कसरी त्यसको आधार तयार गर्ने भन्ने बारेमा उपयुक्त ध्यान पुर्याईएको छैन । जसले गर्दा अधिकांस बिद्यार्थीहरले राम्रो बिषयमा उच्च शिक्षा हासिलगर्न चाहेर पनि सकिराखेका छैनन् ।
शिक्षक पेशामा कस्तो अनुभूति प्राप्त गर्नुभो भन्ने सवालमा मैले आनन्द र गौरव नै अनुभूति प्राप्त गरेको छु । तर दक्ष शिक्षकहरुको उत्पादन को निमित उपयुक्त तालिम र अन्य बिभिन्न सुबिधाहरुको अभाव छ । शैक्षिक गुणस्तर बृद्धि गर्ने हेतुले प्रावधिक शिप ज्ञान तथा ब्यवसायिक शिक्षा र उनिहरुको पेसाको सुनिश्चितता को सम्बन्धमा सरकारको ध्यान पुगेको छैन । साथै सरकारले शिक्षक पेशालाई त्यति महत्वकासाथ हेरेको देखिदैन । बिडम्वना अन्य सरकारी कर्मचारीहरुको तुलनामा पाउने सुबिधाको सवालमा हडताल आन्दोलन नगरि सरकारले आफै ब्यबस्था गर्दैन र गर्न हिचकिचाएको हुन्छ ।
३. तपाई राम्रो गीतकार, खेल प्रेमि साथै कुशल शिक्षक, राजनैतिक कार्यकर्ता त्यसैले अव यो समाजको लागि कुन नामले बढी अगाडी बढ्ने बिचार गर्दै हुनुहुन्छ ?
अहिले देश र समाजलाई कुशल राजनैतिक कर्मीको खा“चो परेको छ । देश र समाजको शेवा तथा सुरक्षा कुख्यात राजनितिज्ञ होइन एउटा कुशल राजनैतिक कर्मीहरुले मात्र गर्न सक्छन् भन्ने मेरो ठम्याई छ । म अहिले देश र समाजको निमित शेवागर्ने भाव वाट उत्प्रेरित भएकोछु । त्यसैले म एउटा कुशल राजनैतिक कर्मीको रुपमा अगाडी बढने अठोट गरेको छु । मेरो बिद्यार्थी जीवनकाल बाटै राजनितिक यात्रा सुरु भई शिक्षक रहदा पनि राजनैतिक निरन्तरतानै रहृयो । राजनैतिक क्षेत्रमा एकै थलोमा रहेर काम गरेका साथिहरु अझै आफु संगै रहेर कामगरि रहेका छन भने कति बिभिन्न पार्टी र तहमा पुग्नु भएका छन । त्यसैले पनि म उत्साहित छु ।
४. तपाई लिम्वूवान राष्टिय मोर्चाको महासचिव हुनुहुन्छ त्यसैले यो विदेशी भूमिमा रहेर कसरी यो पार्टीलाई कसरी सन्चालन गरीरहनु भएको छ ? र संघीय लोकतान्त्रिक मोर्चासंग कस्तो तालमेल गरीरहनु भएको छ ?
तपाईले एकदम राम्रो प्रश्न सोध्नुभो । यस्तो प्रश्नहरु बेला बेला अन्य मित्रहरु बाट पनि आउने गरेको छ । म यहा के स्पष्ट गर्न चाहान्छु भने राजनिती त्यो कला अनि बिज्ञान हो जसले संवृद्ध एवं सुब्यबस्थित राज्य निर्माण र संचालन गर्ने ज्ञान र शिप प्रदान गर्दछ । अर्को शब्दमा राजनिती भनेको राज्य सत्ताको वागडोरको निमित लडिने लर्डाई हो । त्यो लर्डाईको निमित जहा बसेर भएपनि आफ्नो संगठन बिस्तार, संवृद्ध र सुब्यबस्थित राज्य निर्माण गर्ने ज्ञान र शिपको आर्जन तथा आफ्नो राजनैतिक बिचारको प्रभाव जमाउन सकिन्छ भने देशमानै बस्नुपर्छ भन्ने प्रश्न आउदैन तर यसको अन्तीम अवस्थाभनेको आफ्नो राजनैतिक कर्म क्षेत्रमा उत्रनै पर्छ यसमा कुनै दुइमत छैन । तालमेलको बारेमा संघीय लोकतान्त्रिक मोर्चासंग आवस्यकता अनुसारको तालमेल भईरहेको छ । हङकङमा रहेर भन्ने सवालमा यो त्यति टाढा होईन त्यहि चाईना हो । भारत र चाईनामा के फरक ? भारतमा बसेर संगठन गर्न सकिन्छभने चाईनामाबसेर गर्न सकिदैन ? अर्को तर्फअहिले संचार र यायतले संसारलाई ज्यादै सागुरो वनाई रहेकोले टाडा तथा बिदेश भन्नेत कुरै आउदैन । यस विषयमा राजनैतिक भावाना चिन्तन र मुलुक संगको भावनात्मक सम्बन्ध चाही प्रमुख हो भन्ने मेरो मान्यता छ ।
५. खम्वूवानसंग सीमा विवाद हुदाहुदै माओवादी पार्टीले अस्तित्वमा देख्दै नदेखिएको र सुन्दै नसुनिएको कोचिला प्रदेश भनेर लिम्वूवानको तर्राईभाग सवै छुट्याउन आटिएको छ के यो कुरामा तपाई सहमत हुनुहुन्छ ?
हामी सहमत छैनौं । हाम्रो भनाई ऐतिहासिक तथ्यको अधारमा लिम्बुवान स्वयत्त क्षेत्रको स्थापना हुनु पर्दछ नकि जातिय बसोबसको आधारमा । यदि जातिय बसो वासको फरमुला लाउनेहोभने बि.सं. १८३१ को जनसंख्यालाई आधा मान्नु पर्दछ । पृथ्वी नारायण शाहले कथित लिम्बुवान एकिकरण गर्दा लिम्बुवानको भूगोल कस्तो थियो र जातीहरु को को थिए त्यसलाई आभार मानेर मान्यता दिनुपर्दछ । त्यसमा वि सं १८३१ देखि यता लिम्वूवानमा वसोवास गर्ने आप्रवासी नेपाली नागरिकहरुको प्रजातान्त्रिक हक अधिकारको लिम्वूवानमा सुरक्षित हुनु पर्दछ । यो हाम्रो दावि हो, प्राप्त नभए सम्म लडिरहने छौ । लर्डाईका बिभिन्न रुपहरु हुन सक्छन । उपरोक्त सन्दर्भमा जेसुकै भनिएको भएतापनि लिम्बुवानमा बसोबास गर्ने आप्रवासी नेपाली नागरिकहरुको हकअधिकार समानताको आधारमा लिम्बुवानमा सुरक्षित रहने छ ।
६. हालसालै संघीय लोकतान्त्रिक मोर्चा र नेपालको अन्तरीम सरकारसंग जातिय स्वायत प्रदेश पाउने भनेर एउटा सम्झौता भएको छ यसलाई कसरी हेरीरहनु भएको छ ? यो सम्झौता अन्तरीम सम्विधानले पास गरेको पनि छैन मात्र एउटा सानो सम्झौतालाई विश्वास गर्न सकिन्छ र ? सम्विधानसभाको चुनाव गराउनलाई झारो टार्न मात्र सम्झौत गरीएको त होईन ?
यसलाई हामीले सकारात्मक रुपमानै लिएका छौ । मुलुकको निमित सन्धी सम्झोता गर्ने आधिकारिक अङ्ग भनेकै सरकारहो, सरकारले ऐतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा लिम्बुवान राज्यको सुनिश्चितता संबिधानसभाले गर्ने भनेकोछ । जहा“ सम्म झारा टार्ने काम सरकारले गर्दैन र गर्नै हुदैन यदि त्यसो गरेकोहोभने त्यो दुर्भाग्य हुनेछ । अन्तरीम सम्विधानले पास गरेको पनि छैन भन्ने सवालमा आन्तरिम संबिधान आन्तरिमनैहो यसमा सबैकुरा अटाएको हुदैन र यो एउटा कामचलाउ मात्र हो । कानून संविधान संग बाझिएमा कानून निस्कृय हुन्छ तर जनताको भावना तथा आबस्यकतालाई सम्बोधन गर्न नसक्ने प्रकारको संबिधान भएमा संबिधान संसोधन हुनर्ुपर्छ । त्यसकारण यदी ऐतिहासिक पृष्ठभूमिको आधारमा लिम्बुवान राज्यको सुनिश्चितता संबिधानसभाले नगरेमा त्यो संबिधान बिरुद्ध हामीले अर्को आन्दोलन गर्न बाध्य हुनेछौं ।
७. लिम्वूवान राष्टिय मोर्चागठन भएको पनि झण्डै ४ वर्षभैसकेछ यसले लिम्वूवानमा कस्तो काम गर्छ भनेर कुनै अवधारणा र विधान र्सवसाधारणमा सार्वजानिक गरेको पाईएको छैन नि ? पार्टीले सर्वसाधारण जनताको अगाडी त्यसो गर्न मिल्छ र ?
हामीले हाम्रो राजनैतिक अवधारणा नेपालमा सार्वजनिक गरिसकेकाछौ । हुनसक्छ यो सबैमा नपुगेको होला । यसलाई समय लाग्छ । तर सार्वजनिक भई सकेकोछ । त्यो हामीले कम्प्युटर बाट निकालिएको थियो । अव फेरि हामीले पुस्तक को रुपमा छपाई गरि वृहदरुपमा सार्वजनिक गर्ने सोच गरि रहेका छौ ।
८.लिम्वूवानको लागि कस्तो कस्तो एजेण्डाहरु लिएर लिम्वूवानवासीहरुमा जाने विचार गर्दै हुनुहुन्छ ?खाली सत्ताको साझेदारी मात्र बन्न खोज्नु भएको होईन ?
हाम्रो मुल एजेण्डा भनेको पृथ्बी नारायण शाहले लिम्बुवान राज्य संग सन्धी गर्दाको बखत लिम्बुवानको भौगोलिक सिमाङ्कन कस्तो थियो ? यथार्थमा त्यो लिम्बुवानको भोगोल हो । त्यस अवस्थामा लिम्बुवानमा कम जनसङख्या धेरै जङ्गल, पहाड हिमाल र तर्राईमा सबै जङ्गल थियो । त्यो अहिले ९ जिल्लामा बिभाजित गरिएकोछ । त्यसलाई लिम्बुवान स्वयत्त क्षेत्र घोषणा गर्नु पर्छ र लिम्बुवानको आदिवासी भुमिपुत्र हरुको हक सुनिश्चित गरिनु पर्छ । लिम्बुवानको आदिवासी भुमिपुत्र हरुको भाषा लिपी, धर्म संस्कार संस्कृती भेष भूसा आदीको सम्रक्षण सम्बर्धन लिम्बुवान बाट हुनु पर्छ । लिम्बुवानमा बसोबास गर्ने अन्य बिबिध जात जाती लिम्बुवान वासीहरुको सहअस्तित्व र समानताको आधारमा प्रजातान्त्रीक परिपाटी अनुरुप राज्य संचालन हुनुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता रहेको छ ।
जहासम्म सत्ता साझेदारीको सवालछ त्यसमा राजननितिलाई कसैले ओहोदा तथा सत्ता साझेदारी संग मात्र जोडने दृष्टिकोण राख्छ भने त्यो गलत बुझाई हो । सत्ता साझेदारीको कुरा आवस्यकता समय र परिस्थित अनुसार हुने कुराहो । राजनितिलाई सत्ता राझेदारि भन्दा माथि उठेर राष्ट्रका सम्पुर्ण नागरिकहरुलाई राष्ट्रिय मुल प्रवाहमा समाहित गरि मुलुकमा शान्ति अमन्चयन तथा दिगो बिकास कायम गरि एउटा समुन्नत राष्ट्र निर्माण गर्ने मार्गदर्शनको रुपमा बुझनु आवस्यक हुन्छ । यदि मुलुकको निमित राजनैतिक दर्शन तथा त्यसका सारथिहरु नै गलत छन भने त्यो नै मुलुकको निमित वाधक हो । अहिले मुलुकलाई समुन्नत बनाउन नया अग्रगामी राजनैतिक बिचार एवं ब्यबस्थाको खाचो छ ।
९. सम्विधान सभाको चुनाव पछाडी लिम्वूवान स्वायत राज्य पूर्णरुपमा हुन्छ भन्ने कुरामा कतिको विश्वस्त हुनुहुन्छ ? हुनुहुन्छ भने त्यसको आधारहरु के के हुन् त ?
हामी बिश्वस्त छौ । यदि सरकार जिम्मेवार छ र मुलुकमा शान्ति अमनचयन कायम गर्न र मुलुकलाई समुन्नत संबृद्ध वनाउन सरकार चाहान्छ भने यो कुनै आकासको फल होईन । यसको आधार भनेको नम्बर एक पृथ्बी नारायण शाहाले लिम्बुवान राज्य संग सन्धी गर्दाको बखत लिम्बुवानको भौगोलिक क्षेत्र । बि.सं. १८३१ साल र पटक पटक गरिएको संन्धी लाल मोहोर । वि सं २०४५ साल सम्म अस्तित्वमा रहेको किपट प्रथा । साथै हालसालै नेपाल सरकारले लिम्बुवानवादी पार्टीहरु संग गरेको सम्झौताहरु हुन । जसमा भनिएकोछ संबिधान सभामार्फ ऐतिहासिक तथ्यको आधारमा लिम्बुवान राज्यको सुनिश्चितता गरिने छ । यदि सरकार इमानदारिताका साथ वचनबद्ध छ भने लिम्बुवानको खाका स्पस्ट कोरिएकैछ ।
१०. एउटै लिम्वूवान क्षेत्रलाई विकास गर्न अहिले देशविदेश गरेर झण्डै एक दर्जन भन्दा वढी लिम्वूवानका पार्टीहरु खुली सकेका छन् के भोलि यी पार्टीहरुले लिम्वूवानको लागि एक भएर जानु आवश्यक छैन ? एउटै क्षेत्रको लागि यति धेरै पार्टीहरु आवश्यक छ र ?
यस सवालमा अन्य पार्टीहरुको चर्चा परिचर्चा गर्न म याहा सँन्दर्भिक ठान्दीन तर हाम्रो बिचरमा हामी सबै एक भएर जानु उपयुक्तहो र हाम्रो कार्यगत एकतामानै हाम्रो भलाई हुन्छ भन्ने रहेको छ । पार्टीहरु यतिधेरै खुल्नु आश्यक छ - भन्ने सवालमा पार्टीहरु खुल्नु अनावश्याक हो जस्तो लाग्दैन । मात्र हामीले बुझनुपर्ने कुरा केहोभने यी पार्टीहरुले बोकेको सिद्धान्त, अवधारणा एवं दृष्टिकोणहरु लिम्बुवान र लिम्बुवानबासीहरुको लागी कति उपयुक्त छन कि छैनन् भन्ने चाहि मुल बिषयहो । त्यसका साथै आफनै डमरु वजाउनका लागी मात्र पार्टी खोलिएका हुन कि सच्चा लिम्बुवानवादी भावनाबाट उत्प्रेरित भएर पार्टी संगठन गरिएको हो भन्ने कुरा बुझ्न जरुर छ ।
११. लिम्वूवान डट ब्लगस्पोट डटकम मार्फत लिम्वूवानवासी तथा संसारभर छरीएर रहनु भएका लिम्वू दाजुभाई दिदीवहिनीहरुमा केहि शन्देस दिन चाहानु हुन्छ कि ?
लिम्बुवान वासी तथा संसारमा छरिएर रहेका तमाम लिम्बुवान बासीहरुमा म के अपिल गर्न चाहान्छु भने । हामीले एकजुट भएर लिम्बुवान स्वयत्त राज्य प्राप्तीको लागी आ-आफ्नो स्थानबाट लडौ । वाहिर हुने साथिहरु सबै लिम्बुवान जार्अौ । लिम्बुवान स्वयत्त राज्य प्राप्त नभए सम्म हाम्रो लर्डाई स्थगीत नगरौ । हामी जस्तोसुकै लर्डाई लडन पनि लिम्बुवानको लागी तयार हौ । समयले लिम्बुवानको युगपुरुष तथा योद्धाहरुको जन्म गर्दै जानेछ । अहिलेनै हामी हिम्मत नहारौं । लिम्बुवानका ज्ञात अज्ञात शहिदहरुको सम्मान गरौ । लिम्बुवानमा बसोबास गर्ने सम्पूर्ण जातजातीहरु एकै हौं र समान छौ भन्ने भावनात्मक बिकास गरी हातमा हात र काधमा काध मिलाएर अघि बढौ । यसैमा हामी तमाम लिम्बुवान बासीहरुको कल्याण हुनेछ ।
जय मात्री भूमि लिम्बुवान
